مسجد اتابک شیراز؛ بزرگترین مسجد ایران

مجله بست خدمات گردشگری – مسجد جامع جدید یا مسجد اتابک معروف به مسجد نو دومین مسجد است شیراز از اهمیت تاریخی برخوردار است. مسجد جدید با مساحت 20 هزار متر مربع بزرگترین مسجد ایران است. مسجد جدید در سال های اخیر به محل برگزاری نماز جمعه شیراز تبدیل شده است. این مسجد در سال 590 هجری قمری توسط اتابگ سعد بن زنگی ساخته شد و در مقابل بارگاه شاهچراغ شیراز قرار دارد.

موقعیت جغرافیایی مسجد اتابگ شیراز

تاریخچه مسجد اتابگ شیراز

بنای اولیه این مسجد در سال های 597 تا 615 هجری قمری توسط اتابگ سعد بن زنگی (پادشاه ایران) ساخته شده است که در دوره های مختلف حتی آثار مهمی نیز در آن صورت گرفته است در جای خود باقی نماند و شکل جدیدی به خود گرفت. از جمله عملیات بازسازی و مرمت مسجد که در دوره های مختلف صورت گرفته است می توان به موارد زیر اشاره کرد: در سال 995 هجری قمری خواجه سعدالدین شیرازی معروف به شاه نواز خان (وزیر دکن هند) و در سال 1183 هجری قمری صادق خان برادر کریم خان زند مسجد را بازسازی و مرمت کرد.

در سال 1269 هجری قمری مسجد بر اثر زلزله صدمه کامل دید. از این رو، به استثنای طاق بزرگ رو به غرب و کره های متصل به آن و صحن پشت قبله، بقیه قسمت های مسجد در فاصله سال های 1271 تا 1273 توسط حاج میرزا علی اکبر قوام الممالک شیرازی تخریب و بازسازی شد. در سال 1301 هجری قمری شبستان معروف به مقصودیه توسط فتحعلی خان (فرزند میرزا علی اکبر قوام الملک) تخریب و بازسازی شد.

در سال 1350 هجری قمری معین الشرع و واعظ استهباناتی به نیابت از حاج محمد باقر بهبهانی مسجد را مرمت و سردر اصلی آن را بازسازی کردند که به کلی ویران شد. در سال های اخیر اداره آثار باستانی تعمیرات و مرمت های لازم را در ساختمان مسجد انجام داده است.

عکسی قدیمی از مسجد اتابگ شیراز

علت نامیدن این مسجد به مسجد اتابگ این است که به دستور اتابگ سعد بن زنگی در سال های 598 تا 615 هجری قمری ساخته شده است و علت نامیدن آن به مسجد جدید این است که ساختمان آن قبلا چندین بار آسیب دیده است. و زلزله های شدید در طول قرن ها دیده شده بود و بازسازی شد.

معماری مسجد اتابک شیراز

بنای مسجد مشتمل بر صحن وسیع مرکزی، رواق‌ها، رواق‌های جانبی، شبستان‌هایی با ستون‌های جنوبی و 4 ورودی به مساحت حدود 20 هزار متر مربع است. مسجد دارای چهار ورودی از جهات مختلف است که از طریق راهروها و راهروها به صحن منتهی می شود. از نظر بیرونی، ورودی‌ها دارای تزئینات کاشی‌کاری شده‌اند که عمدتاً مربوط به دوران مدرن است. در وسط حیاط مرکزی مسجد سه حوض آب و ردیفی از درختان کهنسال قرار دارد. این حیاط از چهار جهت توسط طاق‌های یک طبقه و طاق‌های چهارضلعی محدود شده است.

24 دهانه رواق در اطراف رواق های شمالی و جنوبی و در ضلع شرقی و غربی 12 دهانه رواق در اطراف رواق ها ایجاد شده است. نمای بسیاری از دهانه ها و طاق ها توسط دیوارهای چوبی یا توری مسدود شده است. این مسجد غیر از صحن مذکور، دارای دو صحن کوچک در ضلع جنوبی است که یکی از آنها (معروف به باغ) به دبستان و دبستان تبدیل شده است. دیگری صحن منجیلاب است که مسجد است. در وسط ضلع جنوبی حیاط طاقداری به ارتفاع 40 متر و عرض 25 متر با طاقهای فرعی و آلاچیقهای دو طبقه مشابه آن در ضلع شمالی وجود دارد و در زیر طاق آن چند کاشی باستانی دیده می شود و در طاق آن کتیبه ای قرآنی به خط ثلث قرار دارد.

نمازگزاران در مسجد اتابک شیراز

قسمت جلویی ایوان با طاق نما تزئین شده است. پوشش نیم گنبد و طاق طاق ایوان شمالی در دوره نسبتاً اخیر حذف و با پوششی از مصالح جدید جایگزین شد. پشت این رواق یکی از ورودی های مسجد است که نام ناصرالدین شاه بر بقایای بارگاه بیرونی او درج شده است. بالکن غربی حیاط نیز دارای کاشی معرق کوتاه است. در طاق این رواق، کتیبه ای قرآنی به خط سوم نوشته شده که در انتهای آن تاریخ 1275 هجری قمری نوشته شده است.

رواق شرقی تقریباً همان ویژگی های رواق بکار را دارد و دارای کتیبه ای قرآنی به خط ثلث است و پشت آن یکی از ورودی های مسجد است که به جلوی امام شاه شرق (علیه السلام) باز می شود. . . مسجدی نو در پشت رواق جنوبی است و در ضلع جنوبی مسجد دو صحن ستون دار وجود دارد که یکی بزرگ و دیگری کوچکتر است. صحن مسجد جامع با گنبدی کوتاه و گنبدی بر روی 24 ستون سنگی در 4 ردیف 6 تایی به ارتفاع 2.5 متر پوشیده شده است. و اما صحن کوچکتر، در شرق صحن بزرگ قرار دارد و ستون ها و طاق های آن از سنگ و گچ ساخته شده است.

صحن مسجد دارای محراب کاشی کاری شده باشکوهی است که با اشکال هندسی و خطوط تزیینی از کاشی های سیاه و زرد و فیروزه ای تزئین شده است که در وسط آن تخته سنگی قرار دارد که مسلماً از جای دیگری به اینجا آورده شده است. در این لوح نام دوازده امام و کلمات دیگر نوشته شده بود. کاشی کاری های مسجد در دوره های مختلف مرمت و نوسازی شد.

عکسی از داخل مسجد اتابگ شیراز

اگر قصد سفر به شیراز را دارید، بازدید از بزرگترین مسجد ایران را در برنامه سفر خود قرار دهید. دیدن این ساختمان زمان زیادی از سفر شما را نمی گیرد.

منابع: سیتی پدیا، ویکی پدیا، باشگاه خبرنگاران