جنگل های حرّا ، الماسی میان خشکی و دریا

همشهری آنلاین – الهام مصدقی راد : حرا نام درختی است در اندازه‌های ۳ تا ۶ متر با شاخ و برگ‌های سبز و روشن که در آبهای شور زندگی می‌کند و نام علمی اش Avicennia Marina است یا همان ابن سینا ، دانشمند ایرانی است . وسعت جنگل های حرا یا مانگرو در کل دنیا بسیار اندک است و قابل قیاس با وسعت دیگر گونه های جنگلی نیست اما ارزش اکولوژیک شان بسیار قابل توجه است. مانگروها در منطقه جزر و مدی بین خشکی و دریا قرار داشته و فواید زیادی برای مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری نیز دارند. آنها محل زندگی و پرورش جانوران دریایی هستند و از تنوع زیستی محافظت می کنند. مانگروها همچنین با فرسایش خاک سواحل نیز مبارزه می کنند. وسعت اندک این جنگل ها نگرانی هایی بابت تهدیدات آن را هم ایجاد کرده است. سال 2015 یونسکو برای آگاهی بخشی به این تهدیدات ، روزی را برای حفاظت از جنگلهای مانگرو تعیین کرد . بررسی های جهانی اعلام میکنند که حدود 40 درصد این جنگل‌ها در فاصله سالهای 1980 تا 2005 از بین رفته است. از سالها قبل توسعه جنگل های دست کاشت حرا به اجرا در آمده است اما با توجه به ویژگی ها و خصوصیات جنگلهای دست کاشت ، حفاظت از جنگل های طبیعی و جلوگیری از آسیب های وارده به آنها به مراتب نتایج بهتری به دنبال خواهد داشت.

جنگل های ارزشمند حرّا در معرض تهدیدند

هادی کیادلیری ، عضو هیات علمی دانشگاه و نایب رییس انجمن جنگل بانی : رویشگاه های ساحلی از مهمترین رویشگاه های کره زمین محسوب می‌شوند . این مناطق مرز میان خشکی و دریا بوده و اکوتون محسوب می‌شوند و همان اندازه که دارای اهمیت هستند ، حساس و آسیب پذیرند . جنگلهای مانگرو یا حرا در کل دنیا 13 میلیون هکتار وسعت دارد اما همین وسعت کم دارای اهمیت بسیاری است به گونه ای که چرخه زیست 80 درصد آبزیان ، مستقیم یا غیر مستقیم به این مناطق وابسته است. در دنیا نیز از خواص دارویی و ضد سرطانی این گونه ها بهره مند می‌شوند.

وسعت جنگل های مانگرو در ایران 21 هزار هکتار است که از سواحل عمان تا خلیج فارس گسترده شده و عمده آن از گونه حرا است .چابهار ، سیستان و بلوچستان ، هرمزگان ، بوشهر و قشم از جمله استانهای صاحب جنگل های حرا هستند و هرمزگان با 19 هزار هکتار ، بیشترین وسعت را به خودش اختصاص داده است . جنگل های حرای ایران به دلیل اهمیت اکولوژیک‌شان در سال 51 به عنوان منطقه حفاظت شده و در سال 54 به عنوان ذخیره گاه زیست کره پذیرفته شدند . بقای این جنگلها با دمای هوا و میزان شوری آب ارتباط دارد. این درختان اگر در دراز مدت در دمای بالای 35 درجه سانتی گراد قرار بگیرند دچار آسیب خواهند شد . هرچند که گونه ایران نسبتا مقاوم است. افزایش شوری آب نیز اثر نامطلوبی بر این درختان خواهد گذاشت . رطوبت ناشی از باران و رسی بودن خاک نیز تاثیر مثبت بر روی مانگروها خواهد داشت. مانگروها زنده زا هستند یعنی نهال برروی خود اندام گیاه رشد کرده و سپس در آب می افتد و به رشدش ادامه می‌دهد و سر از آب در می‌آورد . ریشه هایش عاشق خاک گل آلود و لجنی و شور است .ارتفاع این درختان نسبت به جزر و مد و میزان آب ،‌ متفاوت است و این تفاوت در جنگل های حرای ایران نیز دیده می‌شود. در استانهای مختلف با توجه به شرایط متفاوت ، از نظر ژنتیکی نیز تفاوت هایی میان این گونه دیده می شود. در تمام دنیا با توجه به افزایش دما و میزان تبخیرها ، به از بین رفتن جنگل های مانگرو و آفات و بیماری های آنها هشدارداده اند ، جنگلهایی که وسعت بسیار کمی دارند اما اهمیت ‌شان بسیار بالاست و همین موضوع ، نگرانی برای آنها را دو چندان می‌کند.عوامل تهدید کننده این جنگل ها نه فقط افزایش دمای هوا و شوری آب که عوامل انسانی نیز هست . بهره برداری از این گیاهان به عنوان علوفه دام ، آبزی پروری توسط بومیان منطقه در کنار این جنگلها و همچنین آلودگی های نفتی از جمله مهمترین فشارهایی است که جنگلهای حرای ایران را تهدید می‌کند. این تهدیدها با افزایش جنگل های حرای دست کاشت نیز افزایش خواهد یافت . امتداد این جنگلها در محدوده استان خوزستان عمدتا دست کاشت است که مانند همه گونه های جنگلی ، ارزش و اهمیت گونه های طبیعی را ندارد ، در مقایسه با انواع طبیعی ، آسیب پذیر تر است و حتی آفات و بیماری هایش را نیز می‌تواند سرایت داده و جنگل های طبیعی را هم دچار بحران کند. به همین دلیل حفظ و نگهداری از جنگل های طبیعی به مراتب اهمیت بیشتری نسبت به توسعه جنگل ها دارد.

13 میلیون هکتار ، جنگل حرا در دنیا وجود دارد

21 هزار هکتار ، وسعت جنگل های حرا در ایران است

19 هزار هکتار ، وسیع ترین بخش جنگل های حرای ایران در استان هرمزگان است

80 درصد چرخه زیست آبزیان مستقیم و غیر مستقیم به جنگل های حرا وابسته است

بیشتر بدانید :

جنگل‌های حرا؛ قربانی توسعه ناپایدار!