مسجد امام اصفهان؛ شکوه و جلال مساجد ایرانی
مجله بست خدمات گردشگری – مسجد امام، الباب میدان نقش جهان شهر اصفهان یکی از بناهای مهم دوران صفویه است که پیش از این با نامهای مسجد شاه، مسجد سلطان جدید و مسجد بزرگ عباسی شناخته میشد. این بنا از شاهکارهای معماری، کاشی کاری و نجاری قرن یازدهم به شمار می رود. مسجد امام نشان دهنده اوج هزار سال ساختن مسجد در ایران است. شکلگیری سنتها، آرمانها، آیینها و مفاهیم دینی، نقشههای کمالعادهتر از انواع قدیمیتر و سادهتر، عناصر و تزئینات بزرگ ساختمانی همه در این مسجد با عظمت و شکوهی که آن را به یکی از بزرگترین بناها تبدیل کرده است، تحقق مییابد. در جهان
عکس قدیمی از مسجد امام اصفهان
تاریخچه مسجد امام
این مسجد مهمترین مسجد عصر صفویه در شهر اصفهان بهشمار میرود و هم از نظر عظمت جنبه معماری و هم از نظر تزئینات فراوان حائز اهمیت است. بنای مسجد جامع عباسی که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار دارد در سال 1020 هجری قمری. به دستور شاه عباس اول شروع شد و در بیست و چهارمین سال حکومت او برای تزیین میدان در سال 1025 هجری قمری در حالی که هنوز روی پایه های سایر قسمت های مسجد کار می کردند. درب مرمری باشکوه را تکمیل کرد.
این مسجد از شاهکارهای جاودانه معماری، کاشی کاری و مجسمه سازی ایران در قرن یازدهم هجری قمری به شمار می رود. آخرین تاریخ ثبت شده در این مسجد سال 1077 هجری قمری، آخرین سال حکومت شاه عباس دوم و سال 1078 هجری قمری، سال اول هجری قمری است. حکومت شاه عباس دوم دوران شاه سلیمان 1095 هجری قمری مشخص است که تکمیل تزئینات و توسعه مسجد در دوره جانشینان شاه عباس اول صورت گرفته است.
گنبد و تاج گل های مسجد امام
سازندگان
کتیبه سر در مسجد نوشته علی رضا عباسی و به تاریخ 1025 حکایت از آن دارد که شاه عباس این مسجد را از ثروت خود ساخته و ثواب آن را به روح جد بزرگش شاه طهماسب اهدا کرده است. در زیر این کتیبه کتیبه دیگری به خط محمدرضا امامی در تجلیل از معمار و معمار مسجد شاه علی اکبر اصفهانی و محب علی بی الله ناظر بنا وجود دارد.
مسجد شاه یکی از شاهکارهای معماری، سنگفرش و مجسمه سازی ایران در قرن یازدهم هجری قمری به شمار می رود آخرین سال تاریخی که در این مسجد به چشم می خورد سال 1077 هجری قمری است که آخرین سال حکومت شاه عباس دوم است. و در سال 1078 هجری قمری، اولین سال حکومت شاه سلیمان مشخص است که تکمیل تزئینات مسجد در زمان جانشینان شاه عباس بزرگ یعنی شاه صفی، شاه عباس دوم و شاه به پایان رسیده است. سلیمان.
جهت قبله این بنا توسط شیخ بهایی محاسبه شده است. این کشف قبله که با استفاده از ابزار آن زمان انجام شد، تنها هفت درجه با جهت واقعی قبله تفاوت داشت.
نمایی از داخل مسجد امام اصفهان
معماری مسجد امام
مسجد جامع عباسی در ضلع جنوبی میدان نقش جهان اصفهان و در محدوده حکومت خانه صفویه قرار دارد و در مجاورت بناهای مهم عصر صفویه از جمله مسجد عالی قاپو و مسجد شیخ لطف الله قرار دارد. . در محوطه مجموعه ای از بناهای مهم عصر صفویه.
کل مسجد به نسبت سلطنتی است و بر پایه ای وسیع ساخته شده است. طاق نیمه گنبدی حیاط بیرونی اصلی 27 متر و مناره ها حدود 33 متر هستند. مناره های بالای صحن از آن بلندتر است و گنبد بلندترین آن است. جالوخان تقریباً مانند خود ساختمان، حالتی جذاب دارد که جمعیت بیرونی را به پناهگاه، ایمنی و شادابی مسجد دعوت می کند.
نمای حیاط با راهروها، طاقچهها، پشتههای مقرنسهای براق و نوارهای بلندی از نقشهای سفید روشن تزیین شده است. کل فضا با کاشیهای هفت رنگ پوشیده شده است که روی آن عناصر آبی بر روی سنگ مرمر با عناصر طلایی رنگ در قابهایی قرار گرفته است. دو طرف در ورودی دارای طرح سجاده ای است که نمازگزار روی آن نماز می خواند. در فاصله ای بیشتر، حجم جالب این نما که گاه به دلیل رنگ آبی روشن، حالتی تقریباً اثیری پیدا می کند، کاملاً بر میدان مسلط است و برخلاف کاخ سلطنتی شیک، برتری حیرت انگیز دین را بر اقتدار دنیوی نشان می دهد. اهمیت اساسی دین در زندگی شهر.
جلوخان رو به شمال است، زیرا این امر برای میدان ضروری بود، اما از آنجایی که محراب باید رو به قبله باشد (یعنی از شمال شرقی به جنوب غربی)، برای جلوگیری از سردرگمی، سلیقه و دقت لازم بود. این مشکل با موفقیت حل شد. از جلوخان وارد دالان بزرگی می شود که از قدیم الایام یکی از ویژگی های بناهای تاریخی ایران بوده است. این دهلیز دایره ای است و بنابراین جهت ندارد و می تواند مانند پاشنه ای باشد که محور پی روی آن می چرخد. دهلیز به طاق بلند تراس شمالی باز می شود و از اعماق تاریک آن ناگهان حیاط نور آفتاب را می بینید. در طرف دیگر حیاط، دروازه عریض شبستان قرار دارد، دروازه ای به دنیای دیگری از شکوه و قدرت متمرکز.
یکی از راهروهای مسجد جامع اصفهان
گنبد
یکی از ویژگی های این مسجد گنبد است. این گنبد حدود 400 سال پیش به گونه ای طراحی شده است که کوچکترین صدا نیز به وضوح و با شدت بالا در زیر و نزدیک مرکز آن منعکس می شود. این ویژگی گنبد مسجد در گذشته به دلیل نداشتن وسایل صوتی و غیره برای اذان و ایراد خطبه بسیار مورد استفاده قرار می گرفت. این ویژگی منحصر به فرد است و در دیگر آثار باستانی ایران دیده نمی شود. این نشان دهنده دانش بالایی است که سازندگان و مهندسان این گنبد از مسائل فیزیکی و ریاضی مربوط به اکو آکوستیک برخوردار بودند.
یکی از سنجاب های مسجد امام اصفهان
سنجاب ها
در مجموع هفت سنجاب در مسجد شاه وجود دارد
- سنجاب در ورودیاین بقعه بر روی پایه ای هشت ضلعی در جلوی در ورودی مسجد قرار دارد و از یشم ساخته شده است. روی این سنجاب هیچ نقش و نگاری وجود ندارد و روی سطح بیرونی آن با فاصله ای از لبه، نقش های گل رز و گل نقش بسته است. از اواخر دهه 1370 برای جلوگیری از آسیب های احتمالی حفاظ چوبی در اطراف سنجاب تعبیه شد و در سال 1389 با حفاظ شیشه ای جایگزین شد و با وجود حفاظ امکان لمس نهر وجود ندارد.
- سنجاب چلستون غربی: این سنجاب نیز از یشم ساخته شده و بر روی پایه ای هشت ضلعی بین دو مربع سنگی قرار گرفته است. علاوه بر تزیینات گل و گیاه در قسمت بیرونی سنجاب، اشعاری به خط نستعلیق به صورت برجسته حکاکی شده و در میان ابیات اصلی شعر، جملات شاعرانه دیگری در وصف علی نوشته شده است.
- سنجاب چهلستان شرق: این ماسه سنگ از سنگ آهک ساخته شده و به همین دلیل دارای نقوش و رگه های طبیعی است. پایه آن هشت ضلعی است و بین دو فوت مربع قرار دارد.
- سنجاب گنبد غربی: این سنجاب از سنگ مرمر ساخته شده و دارای پایه مربع است که بین دو پشوایی قرار می گیرد. آب اضافی که از سوراخ تراوش می کند در باچوی جمع می شود. به دلیل ماهیت نرم سنگ مرمر، به مرور زمان مردم یادبودهایی بر روی این ماسه سنگ نوشتند.
- گنبد سنجاب شرقی: این سنجاب شبیه سنجاب گنبدی غربی است و دارای ویژگی های جنس و شکل و ساختاری یکسان است.
- در تالار مشرف به صحن در گوشه جنوب غربی مسجد، لوح سنگی وجود دارد که بر روی آن جملاتی حک شده است: «امام حسین این نعمت را به هر که خواست، لعنتش کند، داد». سال 1901 به نظر می رسد که حجار تاریخ را به اشتباه حک کرده است و به احتمال زیاد تاریخ صحیح آن سال 1091 (قمری) است که برابر با سال 1059 (شمسی) و مطابق با سلطنت ملک سلیمان است.
- در منتهی الیه شرقی ورودی اصلی مسجد، سنجاب دیگری شبیه سنجاب راهروی جنوب غربی وجود دارد و روی بدنه و ارتفاع کاسه آب، نقشهایی ساده و ناقص دارد. این حوض بر روی یک پایه گرد قرار دارد.
نمونه ای از کاشی کاری های متمایز در مسجد امام اصفهان
کفپوش
این مسجد دارای دو کاشی یکسان در ضلع شرقی و غربی حیاط است. یکی از این زیارتگاه ها (ضریح شرقی) بزرگتر اما ساده و بی تزئین است و دیگری (ضریح غربی) کوچکتر اما با کاشی های گلی هفت رنگ تزئین شده است و محراب آن یکی از زیباترین محراب های مساجد به شمار می رود. اصفهان.
بیشترین شکوه و زیبایی مسجد امام اصفهان حاصل تزیینات کاشی کاری آن است که تمامی سطوح نمای بیرونی و تمامی سطوح داخلی از بالای پایه های مرمر را در بر می گیرد. شاهکار کاشی کاری مسجد در ورودی به خوبی نمایان است. طرحها و طرحهای مختلف لجن، درگاه را با کاشیهای معرق زیبا میپوشاند. طنابی با کاشی آبی از دو گلدان مرمری که طاق ایوان را تزیین می کند برآمده است. نیم گنبد ورودی با مقرنس کاری از بالای حاشیه کتیبه اصلی که خبر تأسیس مسجد را می دهد نشات می گیرد.
در هر طرف درب ورودی حاشیه تزئینی با طرح های ترنج و اسلایم روی کاشی های مرغوب وجود دارد. به غیر از کاشی معرق سردر مسجد، تزئینات سایر قسمتهای بنا از کاشیهای گلی 7 رنگ است که در آن سایههای مختلف آبی بر رنگهای دیگر ترجیح داده میشود، به استثنای کاشیهایی که در نوسازی های پس از صفویه با کاشی های زرد و سبز بیشتری پوشانده شدند. کیفیت مصالح و اجرای کاشی 7 رنگ مسجد نسبت به کاشی معرق راهرو ورودی پایین تر است. این احتمالاً به دلیل هزینه زیاد و عجله برای اتمام دکوراسیون چنین ساختمان بزرگی بوده است.
نمای بیرونی مسجد جامع اصفهان از میدان نقش جهان
نمایش مجله بست
اگر وارد میدان نقش جهان اصفهان شوید و به مسجد امام نگاهی بیندازید، چهار مناره مسجد را با هم میبینید، اما تنها در یک محوطه میدان فقط سه مناره از مسجد را میبینید. همان زمان! آیا می دانید کجای میدان فقط سه مناره مسجد را می بینید؟!