مهم ترین دلیل بروز چاقی در دهک‌هایی پایین و بالا | ایرانی‌ها به سرعت در حال چاق شدن هستند
ایران جزو ۵۰ کشور چاق دنیاست اما با رشد ۶ درصدی سالانه پیش‌بینی می‌شود تا ۱۰ سال آینده رتبه تک‌رقمی خواهد داشت
همشهری آنلاین – مریم سرخوش: محمد نوروزی، رئیس انجمن تغذیه بالینی ایران اعلام کرده که همه‌گیری چاقی و عوارض ناشی از آن در کشور با سرعت افزایش ۶درصدی در سال نگران‌کننده است و با تداوم این روند ایران تا سال ۱۴۱۴ نهمین کشور چاق در جهان خواهد شد.
هر چند که این اعداد و ارقام نسبی است و می‌تواند با مداخلات به موقع از سوی حاکمیت و افزایش آگاهی مردم محقق نشود، اما بسیاری از کارشناسان حوزه سلامت تایید می‌کنند که شرایط کلی جامعه ایرانی در ابتلا به چاقی و اضافه وزن خیلی خوب نیست و با تداوم روند فعلی، تشکیل جمعیت قابل توجه از مبتلایان به چاقی دور از تصور نخواهد بود.
افرادی که با افزایش وزن، بی‌شک بیماری‌های غیرواگیر خطرناک از جمله فشار خون، دیابت، بیماری‌های قلبی، اختلالات کلیوی و … را تجربه خواهند کرد و هزینه هنگفتی را بر دوش نظام سلامت می‌گذارند.
ایران در حال حاضر در میان ۵۰ کشور چاق دنیا قرار دارد و بر اساس اعلام معاونت بهداشت وزارت بهداشت بیش از ۵۶ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال کشور چاق یا دارای اضافه‌وزن هستند. بیش از ۱۵درصد کودکان و نوجوانان ایرانی هم به چاقی مبتلا هستند که ناشی از تغییر سبک زندگی و تغذیه نامناسب در این گروه سنی است. طبق آخرین پیمایش وزارت بهداشت درباره عوامل خطر بیماری‌های غیرواگیر در ۱۴۰۰، فقط ۲۸ درصد زنان ایرانی هم وزن متناسب دارند، حدود ۳۱ درصد چاق هستند و بقیه اضافه وزن دارند. این یعنی در مجموع ۷۲ درصد زنان ایرانی دچار چاقی و اضافه وزن هستند.
کارشناسان حوزه سلامت هم همواره تاکید کرده‌اند که مهم‌ترین عامل در تاخیر فرایند پیری انسان رژیم غذایی، تغذیه و فعالیت بدنی است با این وجود رژیم‌های غذایی نامناسب باعث شده که نرخ چاقی در کشور پیشرونده و صعودی باشد که احتمال ابتلا به بیماری‌های غیرواگیر را هم را تشدید می‌کند. از جمله این که اضافه وزن و چاقی خطر اختلال چربی خون و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد و بیش از ۲۰۰ عارضه همراه دارد به همین دلیل توصیه می شود که افراد چاق ۱۵ درصد وزن خود را کاهش دهند. حدود ۸ میلیون مرگ سالانه منتسب به فاکتورهای خطر تغذیه‌ای است و به ازای افزایش هر پنج واحد نمایه توده بدنی خطر مرگ و میر ۳۰ درصد افزایش پیدا می‌کند.
خسارت مالی بیماری‌های ناشی از چاقی
چاقی و افزایش وزن به عنوان عامل اصلی ایجاد افزایش فشار خون مطرح است اما خطرات دیگری از جمله بیماری‌های قلبی، دیابت، اختلالات کلیوی و بسیاری از مشکلات دیگر را هم به همراه دارد. به همین دلیل افزایش نرخ چاقی در کشور، دقیقا با شیوع بیشتر بیماری‌های غیرواگیر از جمله دیابت و فشار خون ارتباط دارد و می‌تواند بار مالی قابل توجهی را به وزارت بهداشت و سازمان‌های بیمه‌گر تحمیل کند.
دیابت
در حال حاضر بیش از ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال ایران به دیابت مبتلا هستند و بر اساس اعلام انجمن اطلاع رسانی دیابت (گابریک) تعداد این افراد بیش از ۷.۵ میلیون نفر برآورد می‌شود. ۲۵ درصد مبتلایان هم از بیماری خود اطلاع ندارند که آمار نگران‌کننده‌ای است و هزینه‌های قابل توجهی را به نظام سلامت تحمیل می‌کند.
براساس بررسی‌های علمی انجام شده از سوی پژوهشکده آینده پژوهی در سلامت و داده‌های وزارت بهداشت، در ۱۴۰۱ هر بیمار دیابتی بستری شده در بیمارستان به طور متوسط ۹ میلیون تومان و هر بیمار سرپایی یک میلیون تومان هزینه داشته و این هزینه در کمتر از یک دهه آینده ۹ برابر خواهد شد. در ۱۴۰۲ هم کل بیماران دیابتی کشور هزینه‌ای بالغ بر ۵۴ هزار میلیارد تومان هزینه داشتند و این یعنی یک سوم بودجه حوزه سلامت در همان سال.
پیش‌بینی می‌شود که در کمتر از یک دهه آینده با ادامه روند افزایش بیماران مبتلا به دیابت و عدم مداخله دولت برای پیشگیری و کنترل آن، هزینه درمان دیابت در کشور به ۴۷۲ هزار میلیارد تومان برسد.
فشار خون
سال گذشته دانشگاه علوم پزشکی شیراز اعلام کرد بر اساس تحقیقات علمی انجام شده تقریبا ۳۵ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال کشور به فشارخون بالا مبتلا هستند.
گزارش منتشر شده پژوهشکده آینده پژوهی در سلامت هم نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۱ هر بیمار مبتلا به پرفشاری خون ۱۴.۲ میلیون تومان هزینه درمان داشته که ۷.۷ میلیون مربوط به هر بیماران بستری و ۱.۷ میلیون برای هر بیمار سرپایی بوده است. این در حالی است که نیمی از بیماران مبتلا به پرفشاری خون در کشور هنوز شناسایی نشده‌اند و با تشخیص ابتلای قطعی آنها این هزینه‌ها دو برابر خواهد بود. در سال ۱۴۰۲ هم به طور اختصاصی پرفشاری خون ۴ هزار میلیارد تومان برای دولت و جیب مردم بیمار هزینه داشته است.
بر این اساس پیش‌بینی می‌شود هزینه درمان پرفشاری خون طی چند سال آینده به ۳۲ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کند.
کشورهای چاق جهان
ایران در حال حاضر رتبه تک رقمی در نرخ چاقی جمعیتش ندارد اما بر اساس جدیدترین داده‌های اعلام شده از سازمان جهانی بهداشت (WHO) ۵ کشور با شیوع بالای چاقی مواجهند.
در ایالات متحده آمریکا ۳۶ تا ۴۲ درصد از بزرگسالانش در رده چاق‌ها طبقه‌بندی می شوند. در مکزیک حدود ۲۸ تا ۳۵ درصد از بزرگسالان دچار چاقی هستند و نگرانی‌های قابل توجهی هم از افزایش چاقی کودکان در این کشور گزارش شده است. در نیوزلند ۳۰درصد از جمعیت بزرگسالش مبتلا به چاقی هستند. در عربستان سعودی هم حدود ۳۰درصد از مردان و زنان به دلیل تغییر سبک زندگی دچار چاقی شده‌اند. در انگلستان هم تقریباً ۲۸ درصد از بزرگسالان دچار چاقی هستند و این روند افزایشی طی سال‌های اخیر تشدید شده است.
چاقی هم سوءتغذیه است
جلال‌الدین میرزای رزاز، رئیس انجمن تغذیه ایران درباره روند صعودی نرخ چاقی در کشور به همشهری می‌گوید: آمار و ارقامی که درباره شیوع چاقی در کشور برای آینده مطرح می‌شود، نسبی هستند، اما واقعیتی که نمی‌توان کتمان کرد، این است که شرایط کلی ما خیلی خوب نیست و جزو کشورهایی هستیم که مساله اضافه وزن و چاقی در آن مطرح و پیشرونده است.
بیشتر بخوانید
بیشترین دلیل مرگ زنان ۳۰ تا ۵۹ سال در ایران
کم خوری به یک شرط عمر را زیاد می کند
همه‌گیری چاقی در ایران با ۶ درصد افزایش در هر سال
او با بیان این که سوءتغذیه، هم درباره لاغری و کمبود وزن و هم درباره چاقی و اضافه‌وزن مطرح است، ادامه می‌دهد: در ایران ما دچار سوءتغذیه از هر دو بعد هستیم. در شهرهای برخوردار، به ویژه تهران شیوع چاقی را داریم و هر چه به مناطق حاشیه‌ای و شهرهای کم‌برخوردار می‌رویم، سوءتغذیه از نوع لاغری و کمبود وزن است.
دلیل بروز چاقی در دهک‌هایی پایین و بالا
میرزای رزاز البته درباره بروز چاقی در دو دهک کم برخوردار و برخوردار کشور به نکته مهمی اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: در دهک‌های پایین و غیربرخوردار به دلیل مشکلات اقتصادی، سبک تغذیه به سمت دریافت کالری‌های ارزان قیمت‌تر رفته و عمدتا از گروه کربوهیدرات‌ها و روغن‌هاست که در درازمدت باعث اضافه وزن و چاقی می‌شود. اما در دهک‌های بالا و برخوردار به دلیل عدم دانش و سواد تغذیه‌ای شاهد شیوع چاقی هستیم.
به گفته این پزشک، در تمام مسائل تغذیه‌ای به مانند سایر علوم، بحث آموزش مردم رکن اصلی را بازی می‌کند و به همین دلیل باید آگاهی و سواد تغذیه‌ای آنها افزایش پیدا کند. چون اگر برنامه اصلاحی سبک تغذیه مردم اجرا نشود، این روند افزایشی شیوع چاقی، طی سال‌های آینده تشدید خواهد شد. در این باره ضرورت دارد که اصلاح سبک تغذیه باید از مدارس شروع شود، چون حدود ۱۴، ۱۵ میلیون دانش‌آموز داریم که با خانواده‌هایشان ۵۰ میلیون جمعیت خواهند شد.
او ادامه می‌دهد: بازبینی کتب درسی در این باره ضرورت دارد و مفاهیم پایه تغذیه از کالری تا هرم غذایی باید طی دوران تحصیل در مدرسه آموزش داده شود. باید شاهد اصلاح بوفه‌ها و آموزش والدین باشیم. بعد از آموزش عمومی در مدارس و سایر گروه‌های جامعه، نیاز به بسیج ملی و همگانی داریم. وزارت بهداشت به تنهایی نمی‌تواند به این حوزه ورود کند و همکاری بین بخشی باید شکل بگیرد. دیگر ضرورت هم این است که امنیت و ایمنی غذا از سوی حاکمیت فراهم شود که غذای سالم در زمان درست به دست مردم برسد.
چطور چاق نشویم؟
داشتن یک رژیم غذایی متعادل که شامل غذاهای کامل و غنی از مواد مغذی باشد و ورزش مناسب می‌تواند جلوی چاقی با بالارفتن سن را بگیرد. غذاهایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین بدون چربی و آجیل را انتخاب کنید که سرشار از فیبر، پروتئین و چربی‌های سالم هستند. مصرف غذاهای فرآوری شده و با قند بالا را محدود کنید.
رعایت هرم غذایی به ترتیب شامل مصرف نان و غلات، سبزیجات به میزان بیشتر و سپس میوه‌ها، شیر و لبنیات و گوشت و حبوبات و چربی‌ها، روغن‌ها و شیرینی کمترین میزان مصرف باعث می‌شود که افراد کلیه مواد غذایی را دریافت کنند و دچار سوءتغذیه نشوند.
