آشنایی با جاذبه های گردشگری سیستان و بلوچستان

شهر سوخته که در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل به زاهدان قرار دارد، نام شهری باستانی است که بیش از ۵۰۰۰ سال قدمت دارد. قدمت این شهر را با عصر مفرغ تمدن جیرفت یکی می دانند. این شهر سوخته در حاشیه رودخانه هرمند و دریاچه هامون ساخته شده و ماهیگیری را به یکی از منابع اصلی درآمد مردم این شهر تبدیل کرده است.

بر اساس اطلاعات به دست آمده توسط باستان شناسان، مساحت کل این شهر 280 هکتار است. شهر سوخته در گذشته به 5 قسمت اصلی تقسیم می شد که شامل منطقه مسکونی شمال شرقی، منطقه مرکزی، بخش صنعتی، خرابه ها و گورستان می شد. مردم در یک منطقه مسکونی به وسعت 80 هکتار زندگی می کردند.

در حدود 40 تا 50 کیلومتری چابهار به سمت بندر گواتر، در سمت چپ جاده کوه هایی وجود دارد که به کوه های مینیاتوری یا کوه های المریخی معروف هستند. وجود این کوه ها به دلیل چشم انداز کاملا متفاوت در سمت راست جاده رو به دریا، آن را به یکی از زیباترین جاده ها و مناظر استان سیستان و بلوچستان تبدیل کرده است که به دلیل عدم معرفی کمتر از آن بازدید می شود. این کوه ها که از منحصر به فردترین کوه های ایران هستند ثبت و حفاظت محیط زیستی نشده اند تا حداقل به این ترتیب نام آنها در فهرست مناظر زیبا و منحصر به فرد ایران باقی بماند.

کوه های مریخ منظره کوه های ماه را برای انسان تداعی می کند و مواد رسوبی آنها و همچنین فرسایش خاص کوه ها، شیارها و مجسمه های زیبایی را به وجود آورده است که گویی توسط یک نقاش ماهر به تصویر کشیده شده است. این کوه ها دندانه دار، دارای اشکال غیرعادی و فاقد پوشش گیاهی هستند و به دلیل ناهنجاری هایشان در سال های اخیر در بین گردشگران به کوه های مریخی معروف شده اند.

قدمت بندر باستانی تیس به چند هزار سال پیش می رسد. وجود آثار تاریخی باستانی مانند قلعه ها، گورستان ها و غیره حاکی از وجود تمدنی بسیار کهن در این مکان است و بسیاری از این آثار شناسایی شده اند.

پرتغالی ها اولین کشور استعماری بودند که چابهار و تیس را تحت کنترل داشتند و تا سال 1031 هجری قمری تسلط خود را حفظ کردند. انگلیسی ها پس از پرتغالی ها وارد این منطقه شدند. اما امروز تیس روستایی بیش نیست که در محدوده منطقه آزاد چابهار قرار دارد و در جاده چابهار – کنارک که رودخانه لری از روستا می گذرد توجه هر مسافری را به خود جلب می کند. روستای تیس توسط ارتفاعات متعددی مانند کوه های شهباز، بلبند و لری احاطه شده است.

این روستا دارای آب و هوای گرم و خشک است. روستای تیس یکی از مراکز اصلی قلاب دوزی است که بیشتر توسط زنان روستا تولید می شود. در این روستا قلعه ای به نام قلعه پرتغالی ها وجود دارد که از نظر عمر طولانی و سبک معماری قابل توجه است اما اکنون خرابه های آن باقی مانده است. همچنین دارای ساحل شنی و کوه های زیبا است.

شهر نیشکر

قصرقند در گذشته به گوندوک معروف بود و به مرور زمان به گنج آور تغییر نام داد. در زمان تهاجم استعمارگران پرتغال، کشت نیشکر رواج یافت و با توجه به اقلیم خاص و متمایز منطقه که بیشترین میزان تولید و راندمان را در واحد سطح داشت و از آنجایی که نیشکر ماده اولیه تولید شکر بود، گنج آور نامگذاری شد. به قصرقند تبدیل شد.

می گویند مارکوپولو در سال های 683 تا 687 هجری قمری در بازگشت از چین از منطقه مکران و قصرقند یاد کرده است که مردم آن منطقه از تجارت و کشت گندم و نیشکر و برنج امرار معاش می کردند. تجارت بلوچستان طبق علم از طریق دریا انجام می شود و بازرگانان برخی شهرها با هند روابط تجاری داشتند. عمده صادرات آنها چرم، پوست پانک (نوعی چرم قرمز)، دمپایی، خرما و چرم است. پانید (قند)، شکر و شربت قند از شهرهای گنداوگه (قصرقند) و وجیه (نیکشهر) بود.

چنان که جغرافی دانان عرب که خود را به ثبت شهرهای مکران اکتفا کردند بدون نوشتن شرحی از آن ها، قصرقند را چنین ذکر کردند: «شهر قصرقند همچنان در شمال تیز (تیس) مهم است و کیج (کیش) واقع است. در فاصله اندکی از شرق قصرقند، قصرقند، قند بود که از دیرباز در دوران تیمورلنگ، صفوی، افشاریه، قاجار و پهلوی، مقر نمایندگان حکومت بوده است.

دریاچه هامون

دریاچه و تالاب بین المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین المللی جهان و یکی از ذخیره گاه های زیست کره ایران است. دریاچه و دریاچه هامون در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. این دریاچه از سه دریاچه کوچک به نام های هامون بوزک، هامون صبوری و هامون هرمند تشکیل شده است که در هنگام آب سنگین به هم می رسند و دریاچه هامون مشترک بین افغانستان و ایران را تشکیل می دهند.

رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود به هامون است و رودخانه های خشرود، فراه، هاروترود، شیرود، حسین آباد و نهابدان به هامون می ریزند. یکی از وفادارترین همسایگان دریاچه هامون در نزدیکی کوه خواجه، آخوند غلامی از روستای حسین باقر است. وقتی دریاچه پر از آب می شود، به ده حسین باقر می رسد. متعلق به ایران و بقیه متعلق به افغانستان است. اما دریاچه هامون به رودخانه هرمند وابسته است و این وابستگی باعث می شود هر گونه نوسان در سطح آب آن برای کل سیستم مشکل ایجاد کند.

گلفشان سجری

گلوشان سیگاری در شرق روستاهای رمدان و کمالی در میان دشت ساحلی و در شرق رودخانه باهو کلات قرار دارد. کانال های گلی آن دایره ای به قطر 80 متر تشکیل می دهد و دارای دو دهانه غیرفعال است. این چشمه آب گرم که گاسنر و همکارانش آن را سیگاری نامیده اند، مانند سایرین در این منطقه، شبیه چشمه آیزنبرگ در وسط دشت ساحلی است.

ارتفاع آن از سطح زمین بین 7 تا 20 متر است و دهانه های جانبی آن در ارتفاع 15 متری قرار دارند.